واکسن گارداسیل چیست؟ در این سال‌ها که که بیماری‌های مقاربتی به‌سرعت در حال گسترش هستند، یکی از تهدیدهای عمده سلامت جنسی، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس، که بیش از ۱۰۰ نوع مختلف دارد، می‌تواند منجر به بروز زگیل تناسلی و انواعی از سرطان‌ها شود. خوشبختانه علم پزشکی راهکار پیشگیرانه مؤثری در اختیار بشر قرار داده است، این راهکار چیزی نیست جز واکسن گارداسیل. این مقاله یک بررسی جامع و طولانی بر پایه شواهد علمی درباره واکسن گارداسیل ارائه می‌دهد.
واکسن گارداسیل چیست؟
واکسن گارداسیل نوعی واکسن ویروسی است که برای جلوگیری از عفونت با انواع خاصی از HPV طراحی شده است. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی، بدن را در برابر ویروس‌های هدف محافظت می‌کند.
ویروس HPV چیست؟
HPV یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی منتقله از راه تماس جنسی در دنیاست. بیش از ۸۰٪ افراد فعال جنسی در طول زندگی خود حداقل یک‌بار با یکی از انواع HPV مواجه می‌شوند. درحالی‌که بسیاری از این عفونت‌ها بی‌علامت و خودمحدودشونده هستند، برخی انواع پرخطر آن می‌توانند منجر به سرطان شوند.
انواع HPV
- HPV نوع ۶ و ۱۱: کم‌خطر و عامل اصلی زگیل‌های تناسلی
- HPV نوع ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲، ۵۸: پرخطر و عامل بروز سرطان‌هایی مانند سرطان دهانه رحم، واژن، فرج، مقعد و دهان
انواع واکسن گارداسیل:
Gardasil (چهارظرفیتی): محافظت در برابر HPV نوع ۶، ۱۱، ۱۶، ۱۸
Gardasil 9 (نه‌ظرفیتی): محافظت در برابر ۹ نوع HPV شامل انواع پرخطرتر (از جمله ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲، ۵۸)
سازوکار عملکرد واکسن گارداسیل
این واکسن حاوی ذرات شبه‌ویروسی (VLP) است که مشابه پوسته خارجی ویروس واقعی ساخته شده‌اند ولی فاقد ماده ژنتیکی هستند. در نتیجه، نمی‌توانند عفونت ایجاد کنند، اما پاسخ ایمنی بدن را فعال کرده و تولید آنتی‌بادی علیه HPV را تحریک می‌کنند. اگر بعداً فرد در معرض ویروس واقعی قرار گیرد، سیستم ایمنی از پیش آماده، آن را به‌سرعت از بین می‌برد.
برنامه تزریق واکسن
سن مناسب برای تزریق
بهترین سن ۹ تا ۱۴ سالگی، قبل از شروع فعالیت جنسی است اما تزریق بین ۱۵ تا ۲۶ سالگی نیز توصیه می‌شود و در برخی کشورها تزریق تا ۴۵ سالگی هم مجاز است.
دُزهای تزریق
- افراد زیر ۱۵ سال: ۲ دُز (۰ و ۶ ماه)
- افراد ۱۵ سال به بالا: ۳ دُز (۰، ۲ و ۶ ماه)
زدن واکسن گارداسیل چه تاثیری دارد؟
مطالعات بالینی متعدد اثربخشی بالای واکسن گارداسیل را تأیید کرده‌اند:
- کاهش ۹۰٪ موارد زگیل تناسلی
- کاهش بیش از ۸۵٪ موارد ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم
- کاهش موارد مثبت HPV نوع ۱۶ و ۱۸ در تست‌های غربالگری
- شواهد کاهش نرخ سرطان دهانه رحم در کشورهای با پوشش بالای واکسیناسیون
عوارض جانبی واکسن
واکسیناسیون با گارداسیل معمولاً ایمن و بدون عوارض جدی است. عوارض خفیف و موقتی عبارتند از:
- درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
- سردرد
- تب خفیف
- حالت تهوع یا ضعف
عوراض بالا بعد از زدن واکسن گارداسیل شایع هستند، اما موارد نادرتری وجود دارد. این موارد عبارتند از:
- غش موقتی (به‌ویژه در نوجوانان)
- واکنش‌های آلرژیک شدید (بسیار نادر)
مقاله مرتبط: هیستروسکوپی چیست؟
چه کسانی باید واکسن گارداسیل را بزنند؟
- دختران و پسران ۹ تا ۱۴ ساله (گروه هدف اصلی)
- نوجوانان و جوانان تا ۲۶ سال (در صورت عدم دریافت قبلی)
- بزرگسالان ۲۷ تا ۴۵ سال (بر اساس صلاحدید پزشک)
- افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند
باورهای غلط درباره واکسن گارداسیل
- گارداسیل باعث نازایی می‌شود! هیچ شواهدی این ادعا را تأیید نمی‌کند.
- فقط زنان باید واکسن بزنند! مردان نیز در معرض HPV و سرطان‌های مرتبط هستند.
- اگر قبلاً HPV گرفته باشم، دیگر واکسن بی‌فایده است! خیر. چون ممکن است هنوز در برابر سایر انواع محافظت ایجاد شود.
پوشش جهانی واکسن گارداسیل
استرالیا، کانادا، انگلستان، ایالات متحده و بسیاری از کشورهای اروپایی این واکسن را در برنامه واکسیناسیون ملی نوجوانان گنجانده‌اند. استرالیا در آستانه ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم تا سال ۲۰۳۵ است.
گارداسیل در ایران
در حال حاضر واکسن گارداسیل در ایران در داروخانه‌های خاص در دسترس است اما تحت پوشش بیمه نیست. کمپین‌های آموزشی و تلاش برای افزودن این واکسن به برنامه واکسیناسیون ملی در حال افزایش است.
مقاله مرتبط: لاپاروسکوپی چیست؟
اهمیت آگاهی و آموزش جنسی
همراه با واکسیناسیون، آموزش جنسی سالم و غربالگری منظم مثل پاپ‌اسمیر و تست HPV نقش کلیدی در کاهش بروز سرطان‌های مرتبط با HPV دارد. تحقیقات برای توسعه واکسن‌هایی با طیف وسیع‌تر، تزریق کمتر و پوشش جهانی در جریان است. همچنین امیدهایی برای تولید واکسن‌های درمانی نیز وجود دارد که در مراحل اولیه تحقیقاتی هستند.
سخن پایانی
واکسن گارداسیل، یکی از مؤثرترین و ایمن‌ترین روش‌های پیشگیری از HPV و سرطان‌های مرتبط است. افزایش آگاهی عمومی، گنجاندن این واکسن در برنامه‌های ملی، و مقابله با شایعات نادرست، کلید ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم و کاهش بار بیماری‌های مقاربتی است. پزشکان، والدین، سیستم آموزش و رسانه‌ها نقشی حیاتی در حمایت از این هدف ایفا می‌کنند.